Hoe gaat het echt met je leerlingen? 5 tips om (ook op afstand) de sociale veiligheid te vergroten en in contact te blijven.

Door Mirelle Valentijn – Docent Kenniscentrum en voorzitter Stichting Omgaan met Pesten 

Bij de kindertelefoon hebben ze per dag zeker 1500  gesprekken met kinderen, dat zijn er zeker 500 meer dan normaal.  Er leven vragen over het corona virus, zorgen rond school (toetsen, examens en vakantie), vertrouwde hobby’s en activiteiten worden gemist, kinderen vervelen zich of voelen zich eenzaam of maken vervelende dingen mee in de omgang met leeftijdsgenoten op afstand door bijvoorbeeld digitaal pesten. 

Ook lopen de spanningen in veel gezinnen op en als kinderen zich al in een lastige situatie bevinden, dan is dat nu extra vervelend. Wereldwijd is een toename te zien van huiselijk geweld. Veel leerkrachten maken zich zorgen om kwetsbare leerlingen die zij al in beeld hadden en hoe nu zoveel mogelijk in contact te kunnen blijven.

De afgelopen weken zijn leerkrachten opeens op afstand gaan werken. Van bij elkaar zijn in een klas is geen sprake meer. Er worden tal van ervaringen opgedaan met o.a. het opnemen van instructievideo’s, chat en app contact en interactieve online lessen met leerlingen. Wij spreken onze waardering uit voor de manier waarop de snelcursus digitalisering van het onderwijs werd gevolgd en leerkrachten die bereid waren daarvoor zelfs buiten hun comfortzone te gaan.

Niet alle leerlingen gaan even snel mee.

Juf Paula heeft een aantal leerlingen die minder actief meedoen aan de online interactieve lessen. Zo is er een leerling die zijn microfoon niet aan wil zetten, hij gebaart alleen maar. Een andere leerling laat de camera uit staan en schrijft alleen iets in de chat.

Kinderen die actief zijn in digitaal contact kiezen bewust met wie zij tekst, beeld en geluid uitwisselen. Bij les op afstand hebben zij minder keuze. Dit is door deze situatie, les op afstand en thuisonderwijs voor hen besloten. Zij voelen zich hier lang niet allemaal even comfortabel bij. Zij hebben meer tijd nodig om hieraan te wennen en in hun eigen tempo stappen in te maken dan ze door de huidige situatie krijgen.

Mentor en biologie docent Maurice zijn leerlingen doen keurig mee aan de lessen en reageren op zijn vragen over de lesstof. Zij laten weinig zien en horen over hoe zij zich voelen in de huidige situatie. Hij vraagt zich af hoe het nu echt met de leerlingen gaat.

Reacties over de lesstof zijn gemakkelijker om te geven. Het is communicatie over de inhoud. Spontaan delen hoe het in deze situatie met je gaat doen niet alle leerlingen even makkelijk uit zichzelf. Dat vraagt om veiligheid en vertrouwen. Hoe ouder leerlingen zijn, hoe lastiger dit kan zijn, want zij houden zich dan o.a. ook bezig met wat een ander daar wel eens van zou kunnen vinden. Dat kan een drempel vormen om ervaren, gedachten en gevoelens te delen. Reacties over de lesstof zijn gemakkelijker om te geven. Het is communicatie over de inhoud. Spontaan delen hoe het in deze situatie met je gaat doen niet alle leerlingen even makkelijk uit zichzelf. Dat vraagt om veiligheid en vertrouwen. Hoe ouder leerlingen zijn, hoe lastiger dit kan zijn, want zij houden zich dan o.a. ook bezig met wat een ander daar wel eens van zou kunnen vinden. Dat kan een drempel vormen om ervaren, gedachten en gevoelens te delen.

5 tips voor jou om te ontdekken hoe het echt met leerlingen gaat

Lees verder en ontdek hoe je deze 5 tips toepast

• Stel jezelf kwetsbaar op Richt je niet alleen op de inhoudelijke informatie aan de leerling. Maak bij iedere ontmoeting eerst echt contact en besteed aandacht aan de intermenselijke kant. Zie jezelf hierin als instrument. Deel een ervaring, gedachten, gevoelens m.b.t. jouw huidige functioneren in deze situatie en beleving bij het thema of de les binnen deze ontmoeting. Zo kom je letterlijk een beetje dichterbij. Dat heeft een positieve invloed op het creëren van een sfeer van veiligheid en vertrouwen waarin leerlingen zich na jouw voorbeeldgedrag ook durven te laten zien en horen.
• Nodig uit tot non-verbale, verbale en creatieve reacties en beweeg Via beeld en beweging mogen reageren kan de drempel verlagen. Denk aan ‘ga staan wanneer …, steek je hand op als …, gebruik de positie van je duim om ...’ Op deze manier kunnen leerlingen contact met je maken op een laagdrempeliger manier. Een creatieve reactie kun je vragen door ze bij de start papier en pen te laten klaarleggen, waarmee ze bijvoorbeeld door een smile te tekenen aangeven hoe het met ze gaat of een cijfer noteren om aan te geven hoe het met de motivatie voor deze ontmoeting en les staat. 
• Toon vriendelijkheid en geduld De afgelopen weken stonden in het teken van kennismaken met nieuwe manieren van contact met elkaar. Om aan deze manieren gewend te raken is voor een deel van de leerlingen meer tijd nodig. Wees je bewust van je stemgebruik en mimiek wanneer je zelf in beeld bent. Reageer kalm en rustig op leerlingen die zich nog niet comfortabel voelen en minder reageren. Benoem de nieuwe situatie en het proces van wennen met elkaar in algemene zin, zonder daarbij de naam van de leerling te noemen, zodat je voorkomt dat deze zich nog ongemakkelijker gaat voelen. Accepteer simpelweg dat er verschillen zijn en oefen geen druk uit. Wees uitnodigend en maak complimenten als er stappen gezet worden. Zo stimuleer je de toename daarvan.
• Draag zorg voor 1 op 1 contact met de leerling als voor de groep verantwoordelijke professional Zorg dat jij als leerkracht of mentor iedere leerling elke één tot twee weken een keer individueel spreekt, bij voorkeur telefonisch eventueel in combinatie met beeldbellen. Wanneer er alleen via email of chat gecommuniceerd wordt mis je een deel van de communicatie. Juist uit de non-verbale communicatie (stem, mimiek, houding, gebaren) kun je veel opmaken als het gaat om contact en beoordelen hoe het met een leerling gaat. Dit contact hoeft niet heel lang te zijn. Het gaat erom dat je enerzijds dit contact gebruikt om de (vertrouwens)band te behouden en verstevigen en anderzijds deze contact momenten te gebruiken om problemen te signaleren en tijdig ondersteuning te kunnen bieden. Wanneer een leerling in deze huidige situatie vastloopt, zal dit de manier waarop de leerling door deze periode heen komt, in negatieve zin beïnvloeden.

Tot slot willen we noemen dat er ook leerlingen en ouders zijn met wie je niet in contact komt. Die lijken van de radar verdwenen. Leg je hier niet bij neer. Deel je zorgen binnen de school, breng een huisbezoek achter glas en of zorg dat er contact opgenomen kan worden met de juiste instanties (denk aan veilig thuis, leerplicht). Tot slot willen we noemen dat er ook leerlingen en ouders zijn met wie je niet in contact komt. Die lijken van de radar verdwenen. Leg je hier niet bij neer. Deel je zorgen binnen de school, breng een huisbezoek achter glas en of zorg dat er contact opgenomen kan worden met de juiste instanties (denk aan Veilig thuis en de leerplichtambtenaar). 

Fijn dat jij dit artikel leest. Het betekent dat je oog hebt voor groepsdynamiek, sociale verhoudingen en kwetsbare kinderen. Dank daarvoor! De wereld kan meer mensen gebruiken zoals jij. Ook straks, na Corona. In het werken met kinderen kun je elke dag het verschil maken als het gaat om sociale veiligheid. Iemand zoals jij die tegen ze kan zeggen: houd moed, houd vol, ik ben er voor jou, ik ben er voor de groep. Spreekt dat je aan? Lees dan meer over de opleiding tot trainer en antipestcoördinator of neem contact met ons op.